Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

9 maja 2023 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący – sędzia Izabela Gluza

Protokolant – sekretarz sądowy Joanna Gruszka

po rozpoznaniu 9 maja 2023 r. w Nowym Dworze Mazowieckim

na rozprawie

sprawy z powództwa J. B., I. B.

przeciwko (...) S.A. w L.

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2 kc)

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powodów J. B. i I. B. solidarnie na rzecz strony pozwanej (...) S.A. w L. kwotę 1337 zł (jeden tysiąc trzysta trzydzieści siedem) kosztów procesu, w tym 320 zł kosztów zastępstwa procesowego;

III.  nakazuje pobrać od powodów J. B. i I. B. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim 2086,61 zł (dwa tysiące osiemdziesiąt sześć 61/100) nieuiszczonych wydatków sądowych, tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa (k. 203) powodowie J. B. i I. B. wnieśli o nakazanie pozwanemu (...) S.A. w L. przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń praw własności poprzez usunięcie z nieruchomości powodów dwóch napowietrznych linii średniego napięcia SN-15 kV z nieruchomości należącej do powodów oraz słupa energetycznego niskiego napięcia i napowietrznej linii niskiego napięcia nn-0,4 kV oraz wybudowanie nowej infrastruktury.

W odpowiedzi na pozew (k. 207 i n.) pozwana (...) S.A. w L. wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł szereg zarzutów odnoszących się do pism powoda, a w szczególności zarzut zasiedzenia nieodpłatnej służebności przesyłu.

Stan faktyczny:

Poza sporem jest to, że powodowie J. i J. małżonkowie B. są właścicielami nieruchomości gruntowej położonej w N., przy ul (...) stanowiącej działki o nr ew. (...), (...), (...), (...), (...), (...) i (...) o powierzchni 0,2240 ha dla której Sąd Rejonowy w N. prowadzi księgę wieczystą o nr (...), a także są użytkownikami wieczystymi nieruchomości gruntowej położonej w N., stanowiącej działkę o nr ew. (...) powierzchni 0,1193 ha dla której Sąd Rejonowy w N. prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Okolicznością niesporną jest to, że na ww. nieruchomości znajdują się urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność (...) S.A. z siedzibą w L.. Przez pierwszą nieruchomość przebiegają dwie napowietrzne linie elektroenergetyczne średniego napięcia SN-15kV. Przez działkę nr (...) oraz działkę (...) przebiega linia niskiego napięcia 0,4 kV, na działce (...) stoi słup niskiego napięcia.

W 1977 r. wydano decyzję zezwalającą na remont stacji trafo 15/0,4 kV i linii napowietrznej zasilającej plażę M. przy ul. (...) I. 18 lipca 1978 r. dokonano protokolarnego odbioru stacji trafo M. nr (...). Jednakże linia średniego napięcia na nieruchomości powodów istnieje co najmniej od 1973 r. i jest zasilana z istniejącej wcześniej stacji transformatorowej (...). Pierwotnie linie energetyczne były posadowione na słupach drewnianych, które na skutek modernizacji na początku lat 90 – tych zostały wymienione na betonowe. Rozstaw słupa dwunożnego uległ zmniejszeniu z 4.5 do 3.5 metra, ale oś linii pozostała w tym samym miejscu. Linia niskiego napięcia oraz słup z linią niskiego napięcia posadowiony na działkach (...) istnieje co najmniej od początku1988 r. Ich położenie nie zmieniło się.

Powodowie przez kilka lat próbowali porozumieć się z (...) S.A. oddział W. co do przesunięcia linii i słupów. J. B. posiada uprawnienia inżyniera elektryka dlatego sporządził również na swój koszt projekt przebudowy linii. Uzyskał odpowiednie zgody od różnych organów administracyjnych, aby dokonać zmiany położenia słupów na swojej nieruchomości. Ostatecznie jednak pozwany nie wyraził zgody na proponowane zmiany.

Powodowie złożyli zawezwanie do próby ugodowej w sierpniu 2018 r. poprzez przywrócenie sanu zgodnego z prawem i usunięcie napowietrznych linii elektroenergetycznych SN-15 kv. Posiedzenie odbyło się 18 września 2018 r. nie doprowadziło do zawarcia ugody.

dowód: - zdjęcia k. 41-60, protokół i wniosek o zawezwanie do próby k. 62-68, zarządzenie uzupełniające protokół k. 210, korespondencja pomiędzy powodem i pozwanym k. 82 – 85, mapa terenu z 1966 r. i mapa do celów projektowych k. 87, decyzja dotycząca remontu stacji trafo 15/0,4 kV k. 129, protokół odbioru k. 130, projekt budowlany przebudowy linii napowietrznych k. 207 i n., zeznania świadków: C. D. k. 367-368, Ł. K. k. 368-370, T. S. k. 371-373, zeznania powoda J. B. k. 387-388, opinia biegłego sądowego geodety k. 428, szkic linii k. 429, zdjęcia k. 430, wyjaśnienie k. 481, mapa zasadnicza k. 526, ustna opinia uzupełniająca na rozprawie 7 kwietnia 2022 r. k. ….528-531, opinia uzupełniająca k. 557, szkic k. 558.

Poza sporem pozostaje to, że na podstawie zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą: Zakłady (...) oraz połączono ww. przedsiębiorstwo z przedsiębiorstwami podległymi Zarządowi (...)

Bezsporne w sprawie jest, że w dniu 6 czerwca 1977 r. wydane zostało zarządzenie Naczelnego dyrektora Zakładów (...) w sprawie działania Zakładu (...).

Niesporne pozostaje to, że na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Z. (...) w W..

12 lipca 1993 r. doszło do przekształcenia Zakład (...) w W. w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa zwaną Zakład (...) Spółka Akcyjna.

Okolicznością niesporną jest to, iż w dniu 30 czerwca 2007 r. została zawarta umowa przeniesienie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 k.c. w wykonaniu uchwały w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, na podstawie której Zakład (...) Spółka Akcyjna została przeniesiona do Z. dystrybucja spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Z. dystrybucja spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zmieniła nazwę na (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Poza sporem pozostaje to, że w dniu 31 sierpnia 2010 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została połączona w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. poprzez przejęcie jej przedsiębiorstwa ze spółką (...) S.A. z siedzibą w L..

Stan faktyczny sąd ustalił głównie opierając się na ustaleniach poczynionych przez biegłego geodetę (co do przebiegu słupów oraz czasu ich posadowienia), a także dokumentów i map. Zasadniczo Sąd dał również wiarę zeznaniom świadków oraz powoda. Zgodzić się należy jednak z twierdzeniem pełnomocnika powoda, że zeznania Ł. K. i T. S. nie wniosły wiele do sprawy (pismo procesowe na k. 368-373). W rzeczywistości ich zeznania był próbą odczytania dokumentacji dołączonej do odpowiedzi na pozew i jej interpretacji. Świadkowie, którzy swoją wiedzę opierali jedynie na dokumentach pozwanego potwierdzili, że linie znajdujące się na nieruchomości powodów były modernizowane, a także że nie odnaleziono informacji o zmianie ich położenia. O tym, że położenie słupów zmieniało się opowiedział świadek C. D.. Twierdził on, że podczas zamiany słupów z drewnianych na żelbetonowe doszło do ich przesunięcia o około 2 metry. Fakt ten nie został potwierdzony żadnym innym dowodem. Wprawdzie z ustaleń biegłego geodety wynika, że słupy przesunęły się, nastąpiło to jednak wzdłuż linii a nie na boki. Tym samym twierdzenie świadka o rzekomym przesunięciu linii energetycznej o 2 metry sąd uznał za nieudowodnione.

Stan prawny:

Analizując zasadność powództwa o żądanie usunięcia urządzeń i przebudowę, tutejszy sąd w pierwszej kolejności zbadał czy podniesiony przez pozwaną zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu zasługiwał na uwzględnienie. Synteza tego zarzutu przyniosła odpowiedź twierdzącą. Dlatego sąd w niniejszym składzie pominął wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego zakresu elektroenergetyki, rzeczoznawcy majątkowego jak i z oględzin nieruchomości. Strona powodowa wnioskowała o biegłego z zakresu elektroenergetyki nie tylko po to, aby wytyczyć na nowo przebieg linii, ale także po to, aby biegły ten ustalił kiedy zostały posadowione słupy i czy ich przebieg ulegał zmianie. Jednak w ocenie sądu dopuszczenie takiego dowodu nie przyczyniłoby się do ustalenia tego faktu. Biegły geodeta M. P. kilkukrotnie dokonywał pomiarów geodezyjnych, analizy map widniejących w aktach oraz dokumentów znajdujących się w starostwie. Trzykrotnie uzupełniał swoją opinię i wyjaśniał ją na rozprawie. Zdaniem sądu znajdująca się w aktach sprawy opinia biegłego geodety jest kompletna i odpowiada na wszystkie pytania sądu. Wydaje się mało prawdopodobnym, aby inny biegły dotarł do innych źródeł i przeprowadził tak dogłębną analizę jakiej dokonał biegły geodeta M. P.. Dlatego sąd powyższy wniosek pominął. Z tego samego powodu sąd pominął wniosek o dokonanie oględzin. Biegły geodeta wyczerpująco wyjaśnił w jaki sposób ustalił datę posadowienia linii energetycznych i ich przebieg. Dlatego też oględziny dokonane przez sąd, który nie dysponuje wiadomościami specjalnymi byłyby nieprzydatne.

Jako że sąd przyjął, że pozwany zasiedział prawo odpowiadające służebności przesyłu pominięte zostały wnioski dowodowe mające na celu ustalenie możliwości przesunięcia słupów oraz kosztów z tym związanych. Rozważania te były zbędne wobec ustalenia, że powodowie nie mają legitymacji czynnej do występowania z żądaniem określonym pozwem.

Sąd Rejonowy nie miał żadnych wątpliwości co do tego, że przed wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego służebności przesyłu, tj. przed 3 sierpnia 2008 r. istniała możliwość nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Pogląd taki jest ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego i funkcjonuje już od ponad 10 lat (tak postanowienia Sądu Najwyższego z 10 lipca 2008 r., III CSK 73/08, MoP 2014, nr 18, s. 980, III CSK 89/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 303/10, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, OSNC 2013, Nr 12, poz. 139)

Zdaniem sądu nie budzi również wątpliwości to, że w niniejszej sprawie przedsiębiorstwo państwowe przystąpiło do korzystania z nieruchomości będącej obecnie własnością powódki w drodze czynności faktycznych, tj. wzniesienia na gruncie trwałych i widocznych urządzeń - linii energetycznych. Objęcie we władanie nastąpiło zatem w sferze dominium, umożliwiając tym samym ocenę charakteru władania jako posiadania samoistnego (por. uzasadnienie ww. wyroku SN z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 stycznia 2012 r. (IV CSK 183/11) przyjmując tezę, że nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, jakoby posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia. Rzeczywiście, występuje w orzecznictwie pogląd, według którego przedsiębiorstwa państwowego nie można uznać w okresie do dnia 1 lutego 1989 r. za posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (por. wyrok SN z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 291/09), na który to pogląd uwagę zwracała powódka, jednak nie jest to pogląd dominujący w judykaturze i sąd w niniejszej sprawie go nie podziela.

Oś sporu koncentrowała się na ustaleniu kiedy pozwany posadowił urządzenia energetyczne na nieruchomości i czy ich przebieg zmieniał się. W aktach widnieje decyzja administracyjna z 15 grudnia 1977 r. dotycząca remontu stacji trafo15/0,4 kV i linii napowietrznej i kablowej zasilającej plażę M.. Protokół z 18 lipca 1978 r. świadczy o tym, że w latach siedemdziesiątych odebrano inwestycję remontową stacjo trafo (...) w M.. Oznacza to, że linie średniego napięcia posadowione na nieruchomości powodów istniały już wcześniej, co najmniej w 1973 r. Takie wniosku wysnuwają się z opinii biegłego geodety. Od tamtego czasu położenie linii energetycznej – pomimo wymiany słupów na betonowe – nie zmieniło się. W przypadku ustanawiania służebności przesyłu prawo to rozciąga się nie tylko pod samą linią energetyczną, ale także obejmuje tzw. pas technologiczny, niezbędny do napraw i konserwacji linii. Dlatego nieznaczne przesunięcia słupów – wzdłuż linii energetycznej, a nie na boki nie miały wpływu na zakres istniejącego prawa odpowiadającego prawu służebności przesyłu . W odniesieniu do słupów linii niskiego napięcia S1 i S2 pozwany udowodnił, że istniały one w niezmienionym położeniu co najmniej od 1988 r.

Sąd Rejonowy podziela również pogląd Sądu Najwyższego zawarty w postanowieniu z dnia 24 maja 2013 r. (V CSK 287/12, OSNC 2014, Nr 2, poz. 20), iż początkiem biegu terminu do zasiedzenia służebności przesyłu powinna już być chwila wejścia na grunt w celu wybudowania urządzenia służącego do przesyłania energii elektrycznej. Stąd też istniały w okolicznościach niniejszej sprawy podstawy pozwalające na przyjęcie, iż początkiem biegu terminu zasiedzenia linii średniego napięcia był najpóźniej koniec roku 1973 r. natomiast linii niskiego napięcia początek 1988 r. (o czym niżej)

Zgodnie z treścią art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 30 września 1990 r., w okresie od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 30 września 1990 r. przesłankami warunkującymi nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia (a więc także odpowiednio i służebności gruntowej) były - nieprzerwane samoistne jej posiadanie oraz upływ czasu - w przypadku nabycia posiadania w dobrej wierze - 10 lat, a w przypadku nabycia posiadania w złej wierze - 20 lat. Począwszy od dnia 1 października 1990 r. wobec zmiany treści art. 172 k.c. okresy potrzebne do nabycia nieruchomości przez zasiedzenie zostały wydłużone odpowiednio do 20 lat dla nieruchomości, której posiadanie zostało uzyskane w dobrej wierze i 30 lat dla nieruchomości, której posiadanie zostało uzyskane w złej wierze.

Stosownie do art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy. Innymi słowy, jeżeli termin zasiedzenia rozpoczął się po wejściu w życie k.c., ale jego zakończenie nie nastąpiło przed dniem 1 października 1990 r., zastosowanie znajdują terminy określone w art. 172 k.c. w nowym brzmieniu czyli 20 lub 30 lat.

W ocenie sądu w niniejszej sprawie należało przyjąć istnienie złej wiary po stronie pozwanego i jego poprzedników prawnych. Choć kodeks cywilny statuuje domniemanie dobrej wiary (Art. 7 k.c.) to domniemanie to jest wiążące dla sądu orzekającego aż do czasu, gdy strona związana ciężarem dowodu (art. 6 k.c.) udowodni złą wiarę (zob. wyrok SN z dnia 20 kwietnia 1994 r., I CRN 44/94, OSNC 1994, Nr 12, poz. 245). W realiach sprawy oznacza to, że powodowie powinni udowodnić pozwanemu złą wiarę, co nastąpiło. Zauważyć należy brak w aktach jakiejkolwiek decyzji, która by zezwalała na budowę linii średniego i niskiego napięcia na nieruchomości należącej aktualnie do powodów. Złożone przez pozwanego dokumenty – takie jak decyzja zezwalająca na remont linii energetycznej, protokół odbioru czy też mapy nie zastępują umowy zawartej z właścicielem, który pozwalałby na zajęcie nieruchomości. Złożone decyzje nie dotyczą również bezpośrednio nieruchomości powodów. Na podstawie dowodów zaoferowanych przez pozwanego trudno przyjąć, że pozwany dysponował tytułem prawnym do zajęcia nieruchomości powodów bądź ich poprzedników prawnych.

Niewątpliwie obala domniemanie dobrej wiary nieuprawnionego posiadacza nieruchomości w zakresie treści służebności przesyłu wykazanie, że uzyskał on to władztwo całkowicie samowolnie, tj. nie zawierając odpowiedniej umowy z właścicielem, ani nie uzyskując odpowiedniej decyzji administracyjnej na podstawie właściwych przepisów.

Podobnie obala domniemanie dobrej wiary wykazanie uzyskania władania nieruchomością w zakresie niezbędnym do założenia urządzeń przesyłowych na podstawie aktów, których cel i skutki są inne niż decyzji opartych na np. przepisach wywłaszczeniowych, np. na decyzjach zezwalających tylko na zajęcie nieruchomości na określone cele i na krótki czas (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2018 r. II CSK 518/17).

Podkreślić należy, że powodowie choć wiedzieli, że na ich nieruchomościach posadowione są linie energetyczne to wkrótce po zakupie gruntów wystąpili do zakładu energetycznego z wnioskiem o ich przesunięcie. Wezwanie do usunięcia słupów były kierowane kilkukrotnie na przestrzeni lat 2013-2018 r. (pisma k. 82-86 i kolejne) Powodowie wielokrotnie otrzymywali informacje od (...) S.A., że linie energetyczne zostaną przez spółkę zmodernizowane. Ostatecznie jednak pozwany nie przystąpił do obiecywanych prac. Wobec tego powodowie złożyli zawezwanie do próby ugodowej w sierpniu 2018 r., której przedmiotem miało być uregulowanie kwestii linii średniego napięcia i przesunięcie istniejących słupów na koszt pozwanego. Posiedzenie odbyło się 18 września 2018 r. nie doprowadziło do zawarcia ugody (protokół i wniosek k. 62-63). Wobec wyraźnego sprzeciwu powodów trudno mówić o dobrej wierze pozwanego.

Nieskuteczny okazał się zarzut powodów co do przerwy biegu terminu zasiedzenia prawa odpowiadającego służebności przesyłu dotyczącego linii niskiego napięcia poprzez złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sierpniu 2018 r. Z treści wniosku wynika, że dotyczył on tylko wezwania do usunięcia linii średniego napięcia SN 15 Kv. Jak ustalił biegły linia niskiego napięcia s1 i s2 istnieje co najmniej od 1988 r. Tym samym zasiedzenie prawa odpowiadającego prawu służebności przesyłu nastąpiło z upływem 30 lat – w stosunku do linii średniego napięcia z upływem 2003 r. a w stosunku do linii niskiego napięcia co najmniej od początku 2018 r.

Skoro zaś w niniejszej sprawie doszło do zasiedzenia prawa odpowiadającego prawu służebności przesyłu, to w dacie wytoczenia powództwa pozwany dysponował tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu, w tym do utrzymywania na działce powodów urządzeń trwałych służących do tego przesyłu.

Dlatego zarówno żądanie usunięcia urządzeń energetycznych pozwanego i nakazanie budowy nowej infrastruktury nie mogło zostać uwzględnione, co ostatecznie doprowadziło do oddalenia powództwa.

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty procesu składają się: wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 320 zł oraz zwrot uiszczonych przez pozwanego zaliczek na poczet opinii biegłego. Pozostała do zwrócenia Skarbowi Państwa kwota 2 086,61 zł tymczasowo wypłacona z sum Skarbu Państwa (art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) została zasądzona solidarnie od powodów.